W ujęciu prawnym, decyzja o rozwodzie wiąże się nie tylko z dążeniem do rozwiązania ważnego związku małżeńskiego przez sąd okręgowy na żądanie jednego z małżonków lub obojga z nich. Rodzi ona również konieczność uregulowania pozostałych kwestii, tak zwanych „okołorozwodowych”, co wynika ze specyfiki rozwodu w prawie polskim.
Jak trafnie podsumował przedmiotową kwestię Sąd Najwyższy, rozwód nie jest bowiem w ujęciu polskiego ustawodawcy sprawą, w której chodzi wyłącznie o ewentualne rozwiązanie małżeństwa, lecz sprawą, w której sąd w związku z taką decyzją orzeka także o całości spraw rodziny (tak wprost: Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 12 października 1970 roku, sygn. akt III CZP 6/70, OSNC 1971, z. 7 – 8, poz. 117). W „polskich realiach rozwodowych”, w celu uniknięcia braków formalnych pozwu o rozwód lub też zbędnego wydłużenia postępowania z uwagi na konieczność wyjaśnienia w toku procesu kwestii, które nie zostały ujęte w jego uzasadnieniu, na etapie jego sporządzania uwzględnić należy zatem wszystkie niezbędne elementy takiego pozwu oraz odpowiednio go uzasadnić.
Rozwód. Sporządzanie pozwu i Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Tym samym, sporządzając pozew w tego rodzaju sprawach, pamiętać należy nie tylko o określeniu sposobu rozstrzygnięcia o winie za rozpad małżeństwa (z orzeczeniem o winie jednego z małżonków; z orzeczeniem winy obu stron; bez orzekania o winie; z uznaniem, że żaden z małżonków nie ponosi winy za rozpad małżeństwa) oraz o prostym wskazaniu jako przyczyny żądania rozwodu, faktu nastąpienia zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Nie można bowiem pomijać, iż polskie prawo jest stosunkowo restrykcyjne w kwestii rozwodów i wyklucza jakikolwiek automatyzm w orzekaniu w tego rodzaju sprawach, nawet przy spełnieniu wspomnianej powyżej, podstawowej przesłanki rozwodu w postaci zupełności i trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego (por. E Naumann, Rozwód w prawie polskim )
Takiego automatyzmu unikać należy zatem również na etapie sporządzania pozwu o rozwód. To powoduje natomiast konieczność każdorazowego rozważenia, czy w danej sprawie zachodzą tzw. „negatywne przesłanki rozwodu”, o których w kontekście spraw rozwodowych wspomina się raczej rzadko, gdy tymczasem zaistnienie którejkolwiek z nich równoznaczne jest z zakazem orzeczenia rozwodu. Zakaz taki istnieje w przypadku, jeżeli: wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków (art. 56 § 2 k.r.o.), rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód, przy czym jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 56 § 3 k.r.o.), orzeczenie rozwodu naruszałoby zasady współżycia społecznego z innych jeszcze powodów, niż kolizja z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków (art. 56 § 3 k.c.). Argumentacja za brakiem takich przesłanek w danej sprawie winna znaleźć stosowne odzwierciedlenie w uzasadnieniu pozwu.
Rozwód – kwestie okołorozwodowe
Wpływ na redakcję pozwu o rozwód mają również wspomniane na wstępie kwestie „okołorozwodowe”. Te dotyczą natomiast po pierwsze – kwestii wspólnego mieszkania stron. O kwestii tej sąd rozstrzyga jednak jedynie wówczas, gdy małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie i będą je zajmować również po orzeczeniu rozwodu. W przypadku, gdy małżonkowie zamieszkują już osobno, orzeczenie takie jest natomiast zbędne. Co przy tym istotne, rozstrzygając w tym przedmiocie, sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i tego małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej (art. 58 § 4 k.r.o.). Kwestia ta bezpośrednio łączy się zatem z orzeczeniem o miejscu zamieszkania wspólnych małoletnich dzieci stron oraz co do sposobu sprawowania opieki nad tymi dziećmi po orzeczeniu rozwodu stron. Co ważne, Sąd nie jest w tym zakresie związany żądaniem stron i również i w tym przypadku kieruje się przede wszystkim dobrem małoletniego, dlatego też jedynie jako przykłady można wskazać sytuacje, w których sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka (wtedy oczywiste jest, iż miejsce zamieszkania dziecka jest przy tym rodzicu, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej), lub też powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, ustalając miejsce zamieszkania dziecka przy jednym z nich. W obu tych przypadkach pojawia się natomiast kwestia, która również może zostać uregulowana w wyroku rozwodowym, a która dotyczy uregulowania sposobu wykonywania osobistych kontaktów z dzieckiem. W końcu, w wyroku rozwodowym, Sąd ma również obowiązek rozstrzygnąć o obowiązku alimentacyjnym wobec małoletnich dzieci stron. Każdy z rodziców ma obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb dziecka w stopniu, jaki odpowiada możliwościom zarobkowym i majątkowym danego rodzica (art. 133 § 1 i art. 135 § 1 k.r.o.), zatem na obowiązek ten nie ma wpływu, który z rodziców będzie sprawował, władzę rodzicielską, a który nie i tak samo nie ma na tą kwestię wpływu również wina w rozwodzie. Alimentów żądać może również sama strona, która domaga się rozwodu i to niezależnie od tego, czy małżonek jest niewinny, współwinny lub wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, jednak obowiązek alimentacyjny w tym zakresie nie ma charakteru bezwzględnego i sąd nie orzeka w tym przedmiocie w wyroku rozwodowym z urzędu. Opisane powyżej kwestie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, utrzymywania kontaktów z dzieckiem oraz ponoszenia kosztów utrzymania dziecka po rozwodzie mogą być przy tym przedmiotem porozumienia rodzicielskiego, o którym mowa w art. 58 § 1 k.r.o., które zawrzeć można zarówno przed skierowaniem pozwu do sądu, jak i już na etapie trwania postępowania. Sąd uwzględnia je natomiast przy orzekaniu, jeśli jest ono zgodne z dobrem dziecka.
Rozwód – podsumowanie
Końcowo warto wspomnieć, iż ze względu na czas trwania spraw rozwodowych, często zachodzi potrzeba uregulowania niektórych spraw na czas jego trwania, co tyczy się zwłaszcza sposobu kontaktowania się rodziców z małoletnimi dziećmi lub przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Kwestie te wymagają wówczas rozstrzygnięcia w trybie postępowania zabezpieczającego, co również wymaga zawarcia w pozwie (lub już po jego wniesieniu) stosownego wniosku o zabezpieczenie i jego odpowiedniego uzasadnienia. To wszystko sprawia natomiast, iż w celu sprawnego wszczęcia i przeprowadzenia postępowania rozwodowego niewystarczające jest wypełnienie pobranego z Internetu wzoru pozwu i w każdej tego rodzaju sprawie, również w celu zredukowania stresu związanego z rozwodem, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej.
Opracowała Paulina Radomska
Fot. Canva